Otwarty zgryz to ortodontyczna wada, której istotą jest częściowy lub całkowity brak kontaktu łuku zębowego górnego z dolnym. W zależności od stopnia nieprawidłowości obserwuje się mniej lub bardziej widoczną przestrzeń, która stanowi nie tylko defekt estetyczny. Zgryz otwarty wymaga leczenia.
Szpara niedogryzowa może przyjąć różne postaci, najczęściej jednak dotyczy przedniej ściany uzębienia. Rzadziej obserwuje się zgryz otwarty boczny. Wadę leczy się zwykle za pomocą aparatu ortodontycznego, ćwiczeń i terapii behawioralnej, a w niektórych przypadkach niezbędna jest operacja.
Co to jest i jak powstaje zgryz otwarty?
Zgryz otwarty to rodzaj wady ortodontycznej, w której przebiegu stwierdza się częściowy lub całkowity brak kontaktu między zębami dolnymi i górnymi w płaszczyźnie pionowej. W efekcie powstaje mniej lub bardziej widoczna przestrzeń, tzw. szpara niedogryzowa, która stanowi nie tylko defekt kosmetyczny, ale także niekorzystnie wpływa na jakość pracy aparatu mowy i żucia. Wadę tego typu można rozpoznać już we wczesnym dzieciństwie, z reguły w wieku 5–6 lat. Zgryz otwarty u dziecka i osoby dorosłej może mieć dwojaki charakter, czyli dotyczyć jedynie zaburzonego ustawienia zębów, kiedy anatomia szczęki i żuchwy jest prawidłowa, bądź obejmować struktury szkieletowe i stanowić skutek nadmiernego kąta między płaszczyzną szczęki i żuchwy. Z kolei w zależności od lokalizacji szpary niedogryzowej wyróżnia się zgryz otwarty boczny i przedni. Do powstania nieprawidłowości ortodontycznych tego typu przyczynia się wiele czynników. Poza uwarunkowaniami genetycznymi ważną rolę odgrywają głównie złe nawyki w okresie wczesnego dzieciństwa, jak ssanie kciuka, uzależnienie od smoczka czy wypychanie języka. Ponadto ryzyko zwiększają nieprawidłowe układanie malucha do snu, przetrwanie niemowlęcego typu przełykania oraz wczesna
utrata zębów mlecznych. Zgryz otwarty częściowy przedni lub boczny, obserwowany najczęściej u dorosłych, może stanowić powikłanie urazu przebytego w dzieciństwie, którego następstwem jest
uszkodzenie stawów skroniowo-żuchwowych.
Jak wygląda zgryz otwarty?
Zgryz otwarty całkowity lub częściowy rozpoznaje się za pomocą m.in.
badań obrazowych, takich jak RTG. Istnieje jednak wiele objawów, które można ustalić samodzielnie. Przede wszystkim obserwuje się prześwit pomiędzy zębami w łuku górnym i dolnym, który może przybrać wiele postaci, np. zgryz otwarty częściowy przedni dotyczy przerwy w kontakcie krawędzi koron siekaczy po jednej stronie szczęki lub po środku, natomiast typ wady całościowy obejmuje krawędzie wszystkich koron obu łuków zębowych. Charakterystycznym objawem otwartego zgryzu jest także tzw. zespół twarzy wydłużonej, w którego przebiegu dochodzi do zaburzenia proporcji twarzy i optycznego zwiększenia jej przedniej części. Ponadto można zauważyć obniżone napięcie warg i mięśni okolicy ust. Wada tego typu z reguły powoduje trudności w jedzeniu, szczególnie podczas gryzienia i żucia. Nierzadko przyczynia się również do powstania różnych wad wymowy. Zgryz otwarty u dziecka sprzyja seplenieniu i wymaga nie tylko pomocy stomatologicznej, ale także logopedycznej.
Zgryz otwarty – leczenie
Jeśli chodzi o zgryz otwarty, leczenie jest złożone, a przebieg i metody terapii uzależnione są od skali wady i wieku. Wczesna diagnostyka oraz kompleksowy zestaw zabiegów nie tylko ortodontycznych, ale też logopedycznych, laryngologicznych, psychologicznych czy chirurgicznych, zwiększają rokowania co do wyprowadzenia nieprawidłowości i odzyskania estetycznego i funkcjonalnego uzębienia. Leczenie zgryzu otwartego u najmłodszych, czyli do etapu późnego uzębienia mlecznego, zwykle obejmuje wyeliminowanie szkodliwych czynników środowiskowych sprzyjających powstawaniu szpary. W walce z nawykiem ssania palca czy smoczka stosuje się m.in. metody mechaniczne, jak zapora, która niweluje niewłaściwe zachowania. Wada u dziecka z uzębieniem mieszanym z kolei może być leczona za pomocą szyn nagryzowych oraz łuków podniebiennych i językowych. Uzupełniającą metodą są ćwiczenia na zgryz otwarty, konsultacje logopedyczne oraz terapia behawioralna. U dorosłych wadę najczęściej wyprowadza się z wykorzystaniem aparatu stałego, który wpływa na ustawienie i ukształtowanie uzębienia, a także
urządzenia retencyjnego, którego zadaniem jest utrwalenie efektów leczenia aparatem stałym. W zaawansowanych przypadkach, najczęściej w przebiegu wady o typie całościowym,
aparat ortodontyczny na zgryz otwarty może okazać się niewystarczający, dlatego niekiedy niezbędna jest interwencja chirurgiczna. Operacja na zgryz otwarty nie tylko pozwala uzyskać prawidłowe zwarcie łuków zębowych względem siebie, ale także przywraca funkcjonalność aparatu mowy i żucia oraz nadaje twarzy odpowiednich proporcji.
